Witaminy są jednymi z najważniejszych składników odżywczych, jakie są niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka. Już sama ich nazwa wskazuje na to, jak wielką odgrywają rolę – słowo „witaminy” pochodzi bowiem od łacińskiego słowa vita, które oznacza „życie” (oraz aminy – związki chemiczne zawierające grupę aminową, ponieważ pierwsze odkryte witaminy zawierały ten składnik). Wszystkie witaminy są więc substancjami niezbędnymi do życia. Co ważne, organizm człowieka nie potrafi ich wytworzyć sam i musi pobierać je razem z pożywieniem (wyjątkiem jest witamina D, która może być produkowana przez komórki skóry pod wpływem promieni słonecznych).
Zapotrzebowanie na witaminy
Chociaż producenci żywności oraz suplementów diety kuszą nas coraz to nowymi produktami wzbogaconymi w witaminy, odpowiednio zbilansowana, prawidłowa dieta, bogata w świeże warzywa i owoce, mleko, mięso i produkty zbożowe, całkowicie pokrywa zapotrzebowanie człowieka na wszystkie niezbędne składniki. Oczywiście codzienny zestaw owoców i warzyw powinien być jak najbardziej zróżnicowany, dzięki czemu będzie bardziej wartościowy. Dotyczy to również dzieci.
Jednak wielu rodziców ulega reklamom, które odwołują się do podstawowych emocji i uczuć rodzicielskich („Jeśli chcesz mieć zdrowe i mądre dziecko, podawaj mu jak najwięcej witamin, najlepiej tych, które są zawarte w naszym soczku, żelkach, cukierkach, płatkach itd.”), i kupuje wiele wzbogaconych witaminami produktów dla dzieci. Należy jednak wiedzieć, że niesie to z sobą ryzyko przedawkowania poszczególnych witamin (hiperwitaminoza), które jest równie szkodliwe jak ich niedobór (awitaminoza). Szczególnie niebezpieczne jest podawanie dzieciom suplementów diety bez konsultacji z lekarzem.
Najważniejsze witaminy
Wszystkie witaminy są równie ważne dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu, a w przypadku dzieci – do ich harmonijnego rozwoju. Poniżej przedstawiono przegląd najistotniejszych dla rozwoju dziecka witamin, ich działania, skutków niedoboru oraz produktów, w których można je znaleźć.
Witamina A
- Działanie:
- zapewnia prawidłowy wzrost kości i zębów;
- korzystnie wpływa na wzrok, bierze udział w procesie widzenia (w postrzeganiu barw i odbieraniu bodźców);
- zwiększa odporność na infekcje, przyspiesza gojenie się ran;
- ma pozytywny wpływ na stan skóry, włosów, paznokci, śluzówki.
- Skutki niedoboru:
- zahamowanie wzrostu;
- zaburzenia wzroku;
- wypadanie włosów;
- skłonność do infekcji;
- łatwe męczenie się.
- Znajduje się:
- we wszystkich tłuszczach i w rybim tranie;
- w owocach i warzywach koloru pomarańczowego i czerwonego (marchew, pomidory, morele, papryka, brzoskwinie itp.);
- w niektórych warzywach zielonych (kapusta, sałata, szpinak);
- w wątróbce, cielęcinie, żółtku jaj, produktach mlecznych.
Witaminy z grupy B
- Działanie:
- wzmacniają układ nerwowy;
- mają pozytywny wpływ na trawienie (wpływają na wydzielanie soku żołądkowego i perystaltykę jelit oraz biorą udział w procesie przemiany węglowodanów, tłuszczów i białek);
- zapobiegają anemii;
- działają korzystnie na wątrobę, nerki, nerwy, stawy;
- są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, krwiotwórczego i odpornościowego.
- Skutki niedoboru:
- ogólne osłabienie i wyczerpanie;
- zaburzenia w przewodzie pokarmowym;
- choroby stawów i układu nerwowego;
- zaczerwienienie oczu i pękanie kącików ust;
- łuszczenie skóry i obrzęki.
- Znajdują się:
- w mięsie i podrobach (wątroba, serca), a także w rybach;
- w chlebie razowym, owsiance, musli i innych produktach zbożowych z pełnego przemiału, a także w drożdżach i kiełkach pszennych;
- w mleku i białym serze oraz w żółtku jaja;
- w niektórych owocach (między innymi w poziomkach, śliwkach, jabłkach, winogronach) i warzywach (takich jak cebula, pomidory, szpinak, kalafior, fasola i groch) oraz w orzechach i migdałach.
Witamina C
- Działanie:
- chroni przed infekcjami, ma pozytywny wpływ na układ immunologiczny;
- jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych oraz tkanki łącznej (z której zbudowane są kości, ścięgna i skóra);
- bierze udział w produkcji ważnych składników organizmu, zwiększa wchłanianie żelaza;
- uczestniczy w procesie gojenia się ran i złamań, hamuje tworzenie się sińców;
- wzmacnia dziąsła i przeciwdziała wypadaniu zębów.
- Skutki niedoboru:
- brak odporności lub zmniejszona odporność na choroby zakaźne;
- kruchość kości;
- krwawienie dziąseł;
- szybkie męczenie się;
- powstawanie sińców na skórze.
- Znajduje się:
- w owocach, takich jak przede wszystkim: czarne porzeczki, truskawki, maliny, jagody, cytryny, pomarańcze, grejpfruty, jeżyny, jabłka;
- w warzywach, takich jak między innymi: papryka, cebula, ziemniaki, kapusta, brokuły, pomidory, natka pietruszki, kalarepa.
Witamina D
- Działanie:
- pozytywnie wpływa na kształtowanie się kości i zębów;
- zapobiega krzywicy;
- wpływa na dobrą kondycję włosów i paznokci;
- ma korzystny wpływ na system nerwowy i mięśniowy;
- zwiększa odporność organizmu;
- bierze udział w procesie wchłaniania wapnia.
- Skutki niedoboru:
- ogólne osłabienie organizmu i łatwe męczenie się;
- łamliwość kości;
- wypadanie włosów i zły stan paznokci;
- próchnica zębów,
- krzywica.
- Znajduje się:
- w tranie i rybach;
- w żółtku jaj, mleku i przetworach mlecznych, w drożdżach;
- w wątróbce i cielęcinie;
- w słońcu (w wyniku działania promieni słonecznych komórki skóry są w stanie same wyprodukować tę witaminę).
Witaminy to nie cukierki
Pamiętajmy, że najlepiej wchłaniają się te witaminy, które znajdują się w naturalnych produktach spożywczych. Wszystkie witaminowe suplementy diety – również te przeznaczone specjalnie dla dzieci i „stworzone z myślą o prawidłowym i harmonijnym rozwoju Twojego dziecka” (jak głoszą reklamy) – są produktami chemicznymi. Żadna witamina przyjęta w formie tabletki, napoju musującego, żelka czy cukierka ani nie działa tak samo, ani nie wchłania się tak dobrze jak witaminy zawarte w naturalnych produktach. Ponadto ryzyko przedawkowania witamin jest jak najbardziej realne, zatem w żadnym wypadku nie powinno się stosować tego rodzaju suplementów diety bez konsultacji z lekarzem. Tylko pediatra może ocenić, czy i jakich witamin dziecku brakuje; a jeśli rzeczywiście istnieją jakieś niedobory, lekarz przepisze właściwy preparat oraz, co również bardzo istotne, wskaże odpowiednie dawkowanie.
Witaminy to nie cukierki – nawet jeśli podane są w tak popularnej obecnie formie słodyczy.
